W dniu 22 maja 2023 roku weszła w życie ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna to osoba prawna, która jest tworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełnianiu świadczeń na ich rzecz. Fundacja jest instrumentem planowania sukcesji przez fundatora.
Fundator może utworzyć fundację składając oświadczenie w akcie założycielskim lub w testamencie, które powinny być sporządzone w formie aktu notarialnego. Warto dodać, że fundacja rodzinna może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora, co z oczywistych względów nie może mieć jednak miejsca w testamencie. Nazwa fundacji może być dowolna, przy czym powinna zawierać oznaczenie „Fundacja Rodzinna” (skrót „F. R.”). Na fundatorze ciąży obowiązek wniesienia mienia na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości nie mniejszej niż 100.000 złotych. Mienie wniesione na pokrycie funduszu założycielskiego nie może być zwracane fundatorowi, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Fundacja nabywa osobowość prawną z momentem wpisu do rejestru fundacji rodzinnych, który jest prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Rejestr ten jest jawny.
Fundator może mieć wpływ na działalność fundacji rodzinnej i sposób zarządzania jej majątkiem poprzez odpowiednie postanowienia statutu fundacji, w którym m. in. ustala się cel fundacji, jej beneficjentów, zakres przysługujących im uprawnień, jak i wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji. Fundator może do organów fundacji kierować uwagi, opinie czy zalecenia.
Beneficjentami fundacji mogą być członkowie rodziny fundatora, sam fundator, a także inne osoby fizyczne, które nie są spokrewnione z fundatorem, czy organizacje pozarządowe, prowadzące działalność pożytku publicznego. Beneficjenci otrzymują świadczenia wskazane w statucie. Mogą to być składniki majątkowe, w tym również środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjentów, czy oddane im do korzystania. Fundacja może pokrywać koszty utrzymania czy kształcenia osób fizycznych.
Fundacja rodzinna może służyć ochronie majątku rodzinnego przed nierozważnymi decyzjami następców prawnych fundatora, a jednocześnie zapewnia korzyści związane z tym majątkiem. Może zapobiec podziałowi majątku i jego rozdrobnieniu, który może negatywnie wpłynąć na prowadzone przedsiębiorstwo. Fundacja może prowadzić działalność w zakresie zbywania mienia, najmu, dzierżawy, udostępnienia mienia do korzystania, przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni, czy podmiotów o podobnym charakterze, nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych, udzielania pożyczek, obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi, produkcji przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych, gospodarki leśnej.
Do fundacji mogą być przekazane udziału albo akcje, co spowoduje, że będą one zarządzane przez fundacje i w przypadku śmierci fundatora może pozwolić na uniknięcie impasu decyzyjnego. Do fundacji może także zostać wniesione przedsiębiorstwo, co ułatwi jego zarządzenie w sytuacji, gdy spadkobiercami są małoletni.
Organami fundacji rodzinnej są zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów. Zarząd prowadzi sprawy fundacji oraz reprezentuje ją, realizuje cele fundacji, podejmuje czynności związane z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności, tworzy, prowadzi i aktualizuje listę beneficjentów, a także spełnia świadczenia przysługujące beneficjentom.
Dla fundacji rodzinnych przewidziano również szczególne zasady opodatkowania, co jest także ważnym argumentem przemawiającym za rozważeniem tej formy prawnej w celu planowania zarządzania zgromadzonym majątkiem.
Dla fundacji rodzinnych przewidziano również szczególne zasady opodatkowania, co jest także ważnym argumentem przemawiającym za rozważeniem tej formy prawnej w celu planowania zarządzania zgromadzonym majątkiem.