28 lipca 2023 roku Sejm uchwalił kolejne już w tym roku zmiany w kodeksie cywilnym dotyczące głównie prawa spadkowego, które w większości wejdą w życie w ciągu 3 miesięcy od dnia ich ogłoszenia. Celem wprowadzonych zmian jest usprawnienie postępowania spadkowego między innymi w sytuacji, gdy do spadku powołani zostali dziadkowie spadkodawcy.
Węższy krąg spadkobierców
Nowela wprowadza zmiany w przypadku, gdy jeden z dziadków spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku. Dotychczas w takiej sytuacji do dziedziczenia powoływani byli jego zstępni (czyli np. cioteczne czy stryjeczne wnuki i dalsza rodzina), po zmianach dziedziczyć będą jego dzieci w częściach równych, a w razie ich braku pozostali dziadkowie. Ma to na celu wyeliminowanie z kręgu uprawnionych do spadkobrania dalekich krewnych, z którymi nierzadko spadkodawca miał znikomą więź, co równocześnie przyczyni się do skrócenia czasu trwania postępowań spadkowych z uwagi na brak konieczności poszukiwania dalszej rodziny zmarłego.
Ułatwienia w przypadku składania oświadczeń spadkowych za małoletnich
Wydłużeniu ulegnie również termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzucenia spadku w sytuacji, gdy złożenie takiego oświadczenia wymagać będzie zgody sądu opiekuńczego. Obecnie spadkobiorca ma na to sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o śmierci spadkodawcy, a po zmianach termin ten ulegnie zawieszeniu do czasu wydania rozstrzygnięcia przez sąd opiekuńczy. Co więcej, w przypadku gdy którykolwiek z rodziców wcześniej sam odrzucił spadek, będzie on uprawniony do odrzucenia spadku za dziecko bez zgody sądu, co dotychczas nie było możliwe.
Dodatkowe przesłanki uznania za niegodnego dziedziczenia
Rozszerzono także katalog przesłanek niegodności dziedziczenia – dodano do niego uporczywe uchylanie się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową oraz uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka. Celem tej zmiany, jak wskazało w uzasadnieniu ministerstwo, jest możliwość uniemożliwienia uzyskania korzyści ze spadku osobie niewykonującej obowiązków wynikających z zapisów prawa rodzinnego, czy z zasad współżycia społecznego w stosunku do spadkodawcy, pomimo realnej możliwości ich spełnienia.Rozszerzono także katalog przesłanek niegodności dziedziczenia – dodano do niego uporczywe uchylanie się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową oraz uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka. Celem tej zmiany, jak wskazało w uzasadnieniu ministerstwo, jest możliwość uniemożliwienia uzyskania korzyści ze spadku osobie niewykonującej obowiązków wynikających z zapisów prawa rodzinnego, czy z zasad współżycia społecznego w stosunku do spadkodawcy, pomimo realnej możliwości ich spełnienia.
Nowe kompetencje asesorów
Ustawa wprowadza również nowe kompetencje asesorów sądowych, którzy dotychczas nie mogli orzekać w sprawach rodzinnych. Po zmianach będą oni mieli możliwość orzekania w sprawach dotyczących zezwolenia na przyjęcie lub odrzucenie spadku w imieniu małoletniego lub ubezwłasnowolnionego całkowicie w toku prowadzonego przez siebie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.