Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Zakresem zmian objęto regulację dotyczącą prawa spadkowego. Rada Ministrów planuje przyjąć projekt w IV kwartale 2021 r.
Planowane zmiany dotyczą m.in. zmian zasad dziedziczenia przez dziadków, terminu na zgłoszenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w imieniu dziecka lub osoby pozostającej pod opieką, zmiany zasad dotyczących dziedziczenia przez Skarb Państwa lub gminę oraz wprowadzeniu nowej przesłanki niegodności dziedziczenia.
Pierwsza ze zmian dotyczy dziedziczenia przez dziadków spadkodawcy w sytuacji, gdy jeden z dziadków nie dożył otwarcia spadku. W takim przypadku krąg spadkobierców zostanie ograniczony w ten sposób, że dalsi zstępni zmarłych dziadków spadkodawcy nie będą powołani do dziedziczenia. Ustawodawca chce w ten sposób wyłączyć z dziedziczenia spadkobierców, którzy często nie są w żaden sposób związani z osobą spadkodawcy, będąc tzw. „dalekimi krewnymi”. Nowelizacja ma również na celu skrócić czas trwania postępowań o stwierdzenie nabycia spadku, które często trwają latami.
Kolejna zmiana ma zapewnić ochronę dziedziczenia osobom małoletnim, w których imieniu odrzucić lub przyjąć spadek mogą przedstawiciele ustawowi na podstawie uprzednio uzyskanej zgody sądu. Nowelizacja zakłada, aby w takim przypadku bieg terminu na złożenie oświadczenia w tym przedmiocie został zawieszony do czasu uprawomocnienia się postanowienia sądu w zakresie wyrażenia zgody. W konsekwencji termin na złożenie oświadczenia zostanie wydłużony o czas trwania uzyskania zgody sądu na przyjęcie lub odrzucenie spadku w imieniu małoletniego lub osoby pozostającej pod opieką.
Jedną ze zmian objęto zakres odpowiedzialności Skarbu Państwa lub gminy za długi spadkodawcy. I tak zgodnie z projektem, odpowiedzialność Skarbu Państwa lub gminy, które z mocy ustawy dziedziczą po spadkodawcy – w tym za długi spadkodawcy, zostanie ograniczona do wysokości spadku.
Jak podaje Ministerstwo Sprawiedliwości, kolejna zmiana dotyczy wprowadzenia nowej przesłanki niegodności dziedziczenia, która ma na celu wyeliminowanie sytuacji, w których korzyści ze spadku mieliby odnieść „dłużnicy alimentacyjni” czyli osoby, które za życia spadkodawcy uporczywie uchylały się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego w stosunku do niego. Może tu zatem chodzić zarówno dorosłe dzieci spadkodawcy, które nie wykonują obowiązku alimentacyjnego wobec rodziców, jak i o rodziców, którzy uchylali się od zapłaty alimentów na dzieci. W takiej sytuacji osoba uznana za niegodną dziedziczenia z tytułu uporczywego niewywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego, zostanie wyłączona od dziedziczenia, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku.
Ministerstwo Sprawiedliwości zaplanowane zmiany ocenia pozytywnie jako takie, które mają zapewnić szerszą ochronę zarówno dla spadkobierców jak i dla spadkodawców, aczkolwiek z racji specyfiki prawa spadkowego, realnej oceny ich skuteczności będzie można dokonać dopiero po upływie kilku lub kilkunastu lat od ich wejścia w życie.