Instytucja schematów podatkowych została wprowadzona do polskiego systemu prawa 1 stycznia 2019 roku i jest następstwem powstania regulacji unijnych – Dyrektywy Rady UE 2018/822 z 25 maja 2018 roku.
Zgodnie z uregulowaniem zawartym w Ordynacji podatkowej, schematem podatkowym jest uzgodnienie będące czynnością lub zespołem powiązanych ze sobą czynności planowanych, mające na celu uzyskanie korzyści podatkowej, w których co najmniej jedna strona jest podatnikiem lub podmiotem wpływającym na powstanie lub niepowstanie obowiązku podatkowego. Zadaniem regulacji dotyczącej schematów podatkowych jest zapobieganie unikaniu opodatkowania oraz uszczelnienie systemu podatkowego.
Istota schematu podatkowego polega na przekazywaniu informacji Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej o planowanych działaniach, które mogą przyczynić się do unikania opodatkowania. Ustawodawca wyróżnił trzy kategorie podmiotów zobowiązanych do przekazania informacji o schemacie podatkowym. Pierwszym z nich jest Promotor, czyli podmiot, który opracowuje, oferuje, udostępnia, wdraża lub zarządza wdrażaniem uzgodnienia podatkowego – w szczególności są to doradcy podatkowi, adwokaci oraz radcowie prawni. Najważniejszym obowiązkiem Promotora jest przekazanie Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej informacji o schemacie podatkowym na urzędowym formularzu MDR-1 w terminie 30 dni:
– od dnia następnego po udostępnieniu schematu podatkowego,
– od dnia następnego po przygotowaniu do wdrożenia schematu podatkowego, lub
– od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wdrażaniem schematu podatkowego
w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi jako pierwsze.
Kolejnym podmiotem zobowiązanym do zgłoszenia schematu podatkowego jest Korzystający, czyli podmiot, któremu udostępniane lub wdrażane jest uzgodnienie, który jest przygotowany do wdrożenia uzgodnienia lub który dokonał czynności służących wdrożeniu uzgodnienia. Warto dodać, że podatnik może zostać uznany za Korzystającego, nawet jeżeli nie osiągnie korzyści podatkowej w związku z realizacją uzgodnienia. Kluczowym obowiązkiem Korzystającego jest poinformowanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o schemacie podatkowym w przypadku, gdy Promotor nie istnieje lub nie wypełnił obowiązku przekazania informacji o schemacie podatkowym bądź Korzystający nie zwolnił Promotora z zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. W takich sytuacjach Korzystający powinien złożyć informację o schemacie podatkowym na urzędowym formularzu MDR-1 w terminie 30 dni od dnia wystąpienia analogicznych zdarzeń jak w przypadku Promotora.
Ostatnim podmiotem zobowiązanym do zgłoszenia schematu podatkowego jest Wspomagający, czyli podmiot, który przy zachowaniu ogólnej staranności wymaganej w dokonywanych czynnościach, przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności, obszaru specjalizacji oraz przedmiotu wykonywanych czynności, podjął się udzielić bezpośrednio lub za pośrednictwem innych osób pomocy, wsparcia lub porad dotyczących opracowania, wprowadzenia do obrotu, organizowania, udostępniania do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia – w szczególności są to biegli rewidenci, notariusze, księgowi, osoby świadczące usługi prowadzenia ksiąg rachunkowych, banki bądź inne instytucje finansowe. Podstawowym obowiązkiem Wspomagającego jest więc zachowanie staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków, a w przypadku powzięcia wątpliwości co do zaistnienia schematu podatkowego, Wspomagający jest obowiązany niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 5 dni roboczych od dnia powzięcia wątpliwości, wystąpić z pismem do Promotora lub Korzystającego zlecających wykonanie czynności, o przekazanie mu pisemnego oświadczenia, że uzgodnienie nie stanowi schematu podatkowego. Jednocześnie obowiązany jest zawiadomić Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o zaistniałej sytuacji.