Wielu naszych klientów zastanawia się, jak sporządzić testament. Słyszeli od znajomych, czy dalszej rodziny, że sprawy spadkowe poróżniły całą rodzinę, a niejednokrotnie dotychczas dosyć zgodne rodzeństwo, dostając np. spadek po rodzicach nie potrafi się porozumieć, choć wszystko przecież miało być „po równo”. Tylko nie zawsze takie rozwiązanie pozwala wykluczyć spory, a dopiero je generuje, kiedy ten ułamek w majątku spadkowym ma skutkować przyznaniem określonych rzeczy danej osobie, zasądzeniem spłaty czy dopłaty na rzecz innej osoby. Aby zminimalizować ryzyko tego typu nieporozumień warto rozważyć możliwość wykorzystania przy planowaniu rozporządzeń majątkowych zapisów windykacyjnych.
Co to jest zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny w pojawił się prawie polskim zaledwie kilka lat temu. Jest on rozporządzeniem testamentowym, na mocy którego oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (art. 9811 § 1 k.c.). Umożliwia on zatem rozdzielenie poszczególnych składników spadku na rzecz określonych osób, nawet tych, które nie są spadkobiercami. Takie dyspozycje z jednej strony odzwierciedlają dosyć precyzyjnie wolę spadkodawcy, a z drugiej strony pozwalają uniknąć co najmniej części sporów po jego śmierci. Zapisobiercą (osobą na rzecz której dokonano zapisu) może być nawet obca osoba. Bez znaczenia pozostaje fakt, czy ta osoba jest pełnoletnia. Dodatkowo zapis może być dokonany na rzecz osoby prawnej.
Czego może dotyczyć zapis windykacyjny?
Ustawodawca precyzyjnie wskazał, co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego. Zapis windykacyjny może dotyczyć:
• rzeczy oznaczonych co do tożsamości (np. konkretnej nieruchomości, samochodu);
• zbywalnych praw majątkowych (np. konkretnej wierzytelności);
• przedsiębiorstw lub gospodarstw rolnych;
• ustanowienia na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
• ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Wyżej wskazane wyliczenie ma charakter zamknięty. Dodatkowo należy zaznaczyć, że zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeśli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia (art. 9812 k.c.).
Jak sporządzić zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny może się znaleźć jedynie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Postanowienia dotyczące rozdysponowania poszczególnymi rzeczami np. w testamencie własnoręcznym nie będą miały mocy wiążącej i z momentem śmierci spadkodawcy te rzeczy nie przejdą na określone osoby.
Jakie są skutki zapisu windykacyjnego?
Zapis windykacyjny oznacza, że z momentem otwarcia spadku (śmierć spadkodawcy), poszczególne przedmioty przechodzą na zapisobiercę. Należy pamiętać jednak, że zapisobierca windykacyjny może odrzucić przypadający mu przedmiot. Może to zrobić w ciągu 6 miesięcy od chwili, gdy dowiedział się o tytule swojego powołania do zapisu (zazwyczaj jest to data śmierci testatora lub dzień ogłoszenia sporządzonego przez niego testamentu). W razie braku oświadczenia w tym przedmiocie przyjmuje się, że zapisobierca przyjął zapis.
Zapis windykacyjny może być ciekawym instrumentem zwłaszcza dla osób, które prowadzą działalność gospodarczą, uczestniczą w spółkach, czy po prostu dla osób posiadających znaczny majątek, którym zależy na uporządkowaniu spraw związanych z ich spadkiem. Zachęcamy do rozważenia tego instrumentu i zapoznania się z możliwościami, jakie on daje.