Najpowszechniej występującym w Polsce małżeńskim ustrojem majątkowym jest wspólność ustawowa. Powstaje ona z mocy prawa między małżonkami z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Przedmioty nabyte przez oboje małżonków wspólnie lub przez jednego z nich po zawarciu małżeństwa stanowią majątek wspólny (art. 31 § 1 k.r.o.), przy czym np. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie czy darowiznę, gdy spadkodawca nie przekazał ich na rzecz obojga małżonków, prawa autorskie, prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, a także przedmioty potrzebne wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, stanowią jego majątek osobisty (art. 33 k.r.o.), a więc majątek, którym drugi z małżonków nie może zarządzać. Co do zasady małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, jednakże każdy z nich może zażądać ustalenia wielkości udziału przy uwzględnieniu stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Ten ustrój majątkowy może zostać wyłączony poprzez zawarcie przez małżonków intercyzy, czyli umowy majątkowej małżeńskiej, bo takim określeniem posługuje się k.r.o. Taką umowę zawiera się u notariusza, ponieważ wymaga ona zachowania formy aktu notarialnego (art. 47 § 1 k.r.o.).
W intercyzie małżonkowie mogą rozszerzyć bądź ograniczyć wspólność ustawową, albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Najczęściej małżonkowie decydują się na rozdzielność majątkową.
Jak wygląda rozdzielność majątkowa?
W tym ustroju każdy z małżonków ma swój majątek i zasadniczo nie istnieje majątek wspólny (art. 51 k.r.o.), chyba że małżonkowie zdecydują się, aby przedmiot majątkowy (np. nieruchomość) nabyć na współwłasność w określonych udziałach. Każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem w sposób samodzielny (art. 511 k.r.o.). Sam może też zbyć poszczególne składniki tego majątku, (a także cały majątek) i nie musi o tym informować swojego współmałżonka. Dodatkowo w ustroju rozdzielności małżonek nie odpowiada za długi drugiego współmałżonka z wyjątkiem długów związanych z zaspokajaniem zwykłych potrzeb rodziny np. kosztów utrzymania wspólnych dzieci, mieszkania, wyżywienia itp.
Jak ustanowić rozdzielność majątkową w trakcie trwania małżeństwa?
Rozdzielność majątkową małżonkowie mogą ustanowić jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Wówczas staje się ona skuteczna z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. W takiej sytuacji każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed wstąpieniem w związek małżeński, jak i majątek nabyty po zawarciu umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Warto jeszcze przed ślubem rozważyć możliwość zawarcia takiej umowy, co może stanowić ułatwienie np. przy zaciąganiu kredytu.
Pojawia się pytanie, co w sytuacji, gdy małżonkowie zawarli związek małżeński i zostali objecie ustawową wspólnością majątkową, a z różnych przyczyn ustrój ten nie jest dla nich dogodny. Dobra wiadomość jest taka, że nie muszą oni w tym ustroju pozostawać. W takim przypadku wystarczy, że będąc już po ślubie udadzą się do notariusza i formie aktu notarialnego zawrą umowę o ustanowienie rozdzielności majątkowej. W tej sytuacji każdy z nich nabywa do swojego majątku osobistego udział w majątku wspólnym, nabytym dotychczas w trakcie trwania wspólności małżeńskiej. Po zawarciu intercyzy każdy z małżonków nabywa przedmioty majątkowe samodzielnie.
Rozdzielność majątkowa na skutek orzeczenia sądu
Oprócz wyżej wskazanej możliwości każdy z małżonków może z ważnych powodów żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd (art. 52 § 1 k.r.o.). Wówczas rozdzielność majątkowa powstaje pomiędzy małżonkami z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. Jednakże sąd może z ważnych powodów ustanowić rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami z datą wcześniejszą niż dzień wytoczenia powództwa. Taka sytuacja ma miejsce jednak bardzo rzadko, gdyż sądy przy wydawaniu tego typu orzeczeń muszą kierować się nie tylko interesem małżonków, lecz także mieć na względzie ochronę osób trzecich. Z żądaniem ustanowienia rozdzielności przez sąd może wystąpić również wierzyciel jednego z małżonków, w sytuacji, gdy zaspokojenie przysługującej mu wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym, wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków (art. 52 § 1a k.r.o.).
Rozdzielność majątkowa z mocy prawa
Rozdzielność majątkowa ex lege powstaje w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków (art. 53 § 1 k.r.o.). Wspólność majątkowa małżonków ustaje z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia, a także umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego, między małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy. Co ciekawe ustrój, który panował uprzednio pomiędzy małżonkami (np. ograniczona bądź rozszerzona wspólność) nie ma tutaj znaczenia, a jeśli nie wyrażają oni woli istnienia pomiędzy nimi wspólności majątkowej, są oni zmuszeni do ponownego zawarcia umowy ustanawiającej pomiędzy nimi rozdzielność majątkową.
Powstanie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami z mocy prawa powoduje także orzeczenie separacji (art. 54 § 1 k.r.o.). Podobnie jak w sytuacji powyżej, z chwilą zniesienia separacji pomiędzy małżonkami powstaje ustawowy ustrój majątkowy, jednakże na skutek wspólnej decyzji małżonków sąd może orzec o utrzymaniu w mocy istniejącej pomiędzy nimi rozdzielności majątkowej.
Podsumowanie
Ustrój rozdzielności majątkowej może być atrakcyjny dla małżonków zwłaszcza tych, którym zależy na samodzielności w jego zarządzie. Rozdzielność majątkową można wprowadzić zarówno przed, jak i po ślubie. Jeśli oboje małżonkowie są co do tego zgodni, mogą zawrzeć intercyzę u notariusza. W przypadku braku zgody jednego pozostaje możliwość wystąpienia z pozwem do sądu, choć wówczas muszą zaistnieć dodatkowe okoliczności uzasadniające jej ustanowienie. Rozdzielność może też powstać z mocy prawa w przypadkach wymienionych w k.r.o.
W razie wątpliwości co do tego, w jaki sposób wprowadzić rozdzielność w Państwa małżeństwie, zapraszamy do konsultacji.
Podobne wpisy:
- https://kancelaria-annastepien.pl/rozwod-czas-szukac-kompromisu/
- https://kancelaria-annastepien.pl/zdrada-a-rozwod/